Τον τελευταίο καιρό, οι μέλισσες έχουν γίνει θέμα προς συζήτηση, όχι ως έντομα, αλλά ως τίτλος τηλεοπτικής σειράς πολύ γνωστού καναλιού. Έχετε όμως αναρωτηθεί τι ακριβώς είναι οι μέλισσες, αν υπάρχουν άγρια είδη και σε τι μας βοηθούν;
Τι είναι η μέλισσα
Η μέλισσα θεωρείται ως το πιο σπουδαίο έντομο για τον άνθρωπο και τη φύση, καθώς ευθύνεται – σε ποσοστό 60% – 70% – για την γονιμοποίηση των φυτών, εδώ και περίπου 15 εκατομμύρια χρόνια! Γι’ αυτό το λόγο, θα μπορούσαμε να την χαρακτηρίσουμε και ως την παλαιότερη κάτοικο της γης!!
Η μέλισσα ως έντομο (επίσημη ονομασία : Μέλισσα η μελιτοφόρος, λατ. Apis Mellifera) , ανήκει στα υμενόπτερα και χωρίζεται σε τρεις βασικές ομάδες. Υπάρχουν, δηλαδή, οι μέλισσες της Ανατολικής Ασίας, η αφρικανική μέλισσα και η ευρωπαϊκή, η οποία απαριθμεί 10 φυλές. Ζουν σε μεγάλες οικογένειες με σαφή ιεράρχηση και τέλεια κοινωνική οργάνωση.
Κοινωνική δομή
Η αυστηρή κοινωνική οργάνωση των μελισσών αποσκοπεί στην ευημερία και πάνω απ’ όλα την επιβίωση της κυψέλης. Μέσα σε μία κυψέλη συναντά κανείς μία βασίλισσα, μερικούς κηφήνες (αρσενικές μέλισσες) και πολυάριθμες μέλισσες – εργάτριες.
Η βασίλισσα έχει το διπλάσιο μέγεθος από τις υπόλοιπες μέλισσες. Κατά την διάρκεια της ζωής της (3 έως 5 χρόνια) θα ζευγαρώσει 1 ή 2 φορές , στην παρθενική της πτήση έξω από την κυψέλη κι έπειτα επικεντρώνεται μόνο στην παραγωγή αυγών. Υπολογίζεται πως ετησίως , γεννά περίπου 200.000 αυγά στα πρώτα 2 χρόνια ζωής. Βέβαια ο ρόλος της καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικός, αν αναλογιστεί κανείς πως είναι η μόνη με αναπτυγμένο αναπαραγωγικό σύστημα και από αυτήν εξαρτάται η συνέχεια τους είδους και η επιβίωση της αποικίας.
Εκείνες, όμως, που κατ’ ουσίαν διοικούν και φροντίζουν με κάθε λεπτομέρεια την κυψέλη, είναι οι μέλισσες – εργάτριες. Κάθε μία από αυτές έχει ξεχωριστά καθήκοντα μέσα στην κυψέλη και πάντοτε δουλεύουν με ομάδες εργασίας. Είναι υπεύθυνες για όλες τις ανάγκες και τις λειτουργίες της κυψέλης από την διατροφή & περιποίηση της βασίλισσας και την κατασκευή κελιών μέχρι και την ρύθμιση της θερμοκρασίας της κυψέλης κατά τους θερινούς μήνες. Είναι αυτές που ανατρέφουν τις νύμφες, αναλόγως την διατροφή, ώστε να εξελιχθούν σε νέες βασίλισσες ή σε εργάτριες ή σε κηφήνες. Φυλάσσουν την κυψέλη απέναντι σε οποιονδήποτε εχθρό της αποικίας τους και φυσικά μετατρέπουν «μασώντας» το νέκταρ των λουλουδιών στο πεντανόστιμο μέλι που γνωρίζουμε και μας αρέσει να τρώμε.
Τέλος, οι κηφήνες, οι αρσενικές μέλισσες, θα λέγαμε πως κάνουν την λιγότερη δουλειά στην κυψέλη αν και την πιο ουσιαστική , καθώς ζευγαρώνουν με την βασίλισσα κατά το παρθενικό πέταγμά της. Οι πέντε ή έξι πιο γρήγοροι κηφήνες θα ζευγαρώσουν μαζί της και θα πεθάνουν μετά την αναπαραγωγική διαδικασία. Οι υπόλοιποι στην διάρκεια της ζωής τους (1 μήνας) παραμένουν ακίνητοι τρώγοντας νέκταρ με την βοήθεια των εργατριών. Το φθινόπωρο οι εργάτριες για να εξασφαλίσουν την βιωσιμότητα του συνόλου τους χειμερινούς μήνες, τους διώχνουν από την φωλιά, με αποτέλεσμα να πεθάνουν από το κρύο και την ασιτία.
Κάπως έτσι , σε γενικές γραμμές, η κοινή μέλισσα διατηρεί το κοινωνικό σύνολο στο οποίο ζει και εργάζεται ενωμένο για αρκετά χρόνια. Κάποιες φορές όμως, υπάρχουν και αναταράξεις με την λεγόμενη από τους μελισσοκόμους «σμηνουργία» , όταν δηλαδή γεννηθεί μία νέα βασίλισσα και η προηγούμενη αφήνει την κυψέλη, παίρνοντας μαζί της μια ομάδα από τις πιο πιστές εργάτριες , προς αναζήτηση νέας κατοικίας.
Βομβίνος
Εκτός από την κοινή μέλισσα, υπάρχει και ο βομβίνος (γένος Bombus Latreille 1802), γνωστός στην Ελλάδα και με τις ονομασίες βόμβος, βομβίνι, μπάμπουρας και ντάβανος.
Ανήκει στα ημι – κοινωνικά έντομα, στις αγριομέλισσες και η ονομασία του σημαίνει ‘’ θόρυβος’’ , εξαιτίας του χαρακτηριστικού ήχου που παράγεται κατά την πτήση του. Στον κόσμο συνταντώνται 250 είδη βομβίνων, με 70 είδη αναγνωρισμένα στην Ευρώπη και 33 στην Ελλάδα. Ως αποικία καθίστανται ετησίως, επειδή δεν φωλιάζουν σε κυψέλες αλλά ανάλογα με το είδος τους, φωλιάζουν επιφανειακά ή υπογείως. Και εδώ βρίσκουμε βασίλισσα, εργάτριες και κηφήνες όμως κατά την διάρκεια του χειμώνα μόνο οι νέες συζευγμένες βασίλισσες διαχειμάζουν πέφτοντας σε « χειμερία νάρκη», με τον υπόλοιπο πληθυσμό να πεθαίνει, σηματοδοτώντας και το τέλος της αποκίας.Γιατί οι μέλισσες -άγριες και μη- είναι σημαντικές
Τόσο η κοινή μέλισσα όσο και ο βομβίνος είναι οι φυσικοί επικονιαστές του κόσμου που ζούμε. Κάνουν το πρώτο βήμα της αναπαραγωγής του φυτού μεταφέροντας την γύρη από το ένα άνθος στο άλλο. Μ’ αυτό τον τρόπο συμβάλλουν στην επιβίωση της φυσικού περιβάλλοντος , αλλά και στην αύξηση της παραγωγής για τους καλλιεργητές. Αναφορικά, χάρη στη μέλισσα μια καλλιέργεια μπορεί να αυξηθεί έως και 75%, τόσο σε ποσότητα όσο και σε ποιότητα. Και ας μην ξεχνάμε ότι, η πολύ καλά οργανωμένη κοινωνία της μέλισσας, προσφέρει προϊόντα που είναι χρήσιμα & ωφέλιμα για τον άνθρωπο. Όχι μόνο τροφή , όπως είναι το μέλι, αλλά και φυσικά φαρμακευτικά προϊόντα , για παράδειγμα βασιλικό πολτό, γύρη, πρόπολη, ακόμα και το δηλητήριο της μέλισσας χρησιμοποιείται στην φαρμακοβιομηχανία.
Οι άγριες μέλισσες, όπως είναι ο βομβίνος, σίγουρα δεν θα πρέπει να τις φοβόμαστε ούτε να τις εξοντώνουμε, διότι συμβάλλει πολύ σημαντικά στην επικονιαστική διαδικασία μαζί με την μέλισσα. Για παράδειγμα, η συμβολή τους, στα άνθη της κερασιάς στη χώρα μας, αγγίζει το 99% της επικονίασης, η οποία πολλές φορές επηρεάζεται από τις εκάστοτε κλιματικές συνθήκες. Μάλιστα, ο βομβίνος μπορεί να καλύψει ως ένα σημείο τις ανάγκες της επικονίασης της κερασιάς σε συνθήκες θερμοκρασιών, ανέμων, υγρασίας και έντασης φωτός, όπου δυσκολεύεται η μέλισσα να φτάσει.
Συνοψίζοντας, οι μέλισσες – άγριες και μη – μόνο ωφέλεια προσφέρουν τόσο στον άνθρωπο όσο και στη φύση, ώστε όλοι να ζούμε ποιοτικότερα και συνεπώς καλύτερα. Γι’ αυτό και είναι σημαντικό να τις προσέχουμε, όπως και το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν δίχως να χρησιμοποιούμε φάρμακα ή προϊόντα που μπορούν να τις βλάψουν.
Τώρα ξέρετε!
Το άρθρο υπογράφει η Παναγιωτίδου Α. Σοφία, βοηθός επικοινωνίας & digital manager, humanpet.gr .
ΠΗΓΕΣ :
Wikipedia, λήμμα «μέλισσα»
Wikipedia, λήμμα «βομβίνος»
www.melissokomianet.gr / eidi-melisson-bombinos
www.pharmacybee.gr / Γιατί οι μέλισσες είναι σημαντικές για το περιβάλλον, Δρ. Φανή Χατζήνα
www.wikifarmer.com / Κατανοήστε την κοινωνία των μελισσών
blogs.sch.gr , Η θαυμαστή κοινωνία των μελισσών , αναρτήθηκε 09/2012
www.imathiotikigi.gr / Βομβίνος και μέλισσα για την επικονίαση ανθέων κερασιάς (βίντεο), αναρτήθηκε στις 25/02/2018